Small Savings Schemes: तुमच्यासाठी 10 सरकारी बचत योजना, जाणून घ्या फायदे आणि इतर माहिती

Small Savings Schemes: देशात विविध वित्तीय संस्थांच्या माध्यमातून अनेक सरकारी अनुदानित बचत योजना उपलब्ध आहेत. कालावधी, पात्रता निकष, ठेवमर्यादा आणि व्याज दर यासह प्रत्येक योजना अद्वितीय वैशिष्ट्यांसह येते. विविध सामाजिक गटांच्या विशिष्ट गरजा भागविण्यासाठी (saving schemes in India) सरकारने अनेक योजना आणल्या आहेत.

काही बचत उपक्रम ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशिष्ट लाभ देतात, तर काहींचे उद्दीष्ट महिलांच्या कल्याणास प्रोत्साहन देणे आहे. याव्यतिरिक्त, शेतकरी आणि नोकरदार व्यक्तींसाठी विशेष उपक्रम तयार केले आहेत.

देशभरातील बँका/टपाल कार्यालयांमधून मिळणाऱ्या दहा सरकारपुरस्कृत (saving schemes in India) योजनांची यादी येथे दिली आहे.

National Small Savings Schemes Interest Rates

1. राष्ट्रीय बचत (मासिक उत्पन्न खाते) योजना (National Small Savings Schemes)

• किमान १००० रुपये आणि सिंगल अकाउंटमध्ये जास्तीत जास्त 9 लाख रुपये आणि जॉइंट अकाउंटमध्ये 15 लाख रुपये बचत.
• National Small Savings Schemes खाते ५ वर्षांत परिपक्व होते.
• ठेवीदार राष्ट्रीय बचत योजना या योजने अंतर्गत जास्तीत जास्त रकमेच्या मर्यादेच्या अधीन राहून एकापेक्षा जास्त खाती चालवू शकतो, जी एका किंवा संयुक्त खात्यात गुंतविली जाऊ शकते.
• एक वर्षानंतर पण तीन वर्षे संपण्यापूर्वी मुदतपूर्व बंद करता येते पण ठेवीच्या २ टक्के कपात केल्या जाते. तीन वर्षांची मुदत संपल्यानंतर खाते बंद केल्यास ठेवीच्या १ टक्के रक्कम कापली जाते.
• व्याजदर : (१ ऑक्टोबर ते ३१ डिसेंबर २०२३) ७.४ टक्के

2. राष्ट्रीय बचत वेळ ठेव खाते (National Savings Time Deposit Account)

• टाइम डिपॉझिट खात्याचे चार प्रकार उपलब्ध – 1 वर्ष, 2 वर्षे, 3 वर्षे आणि 5 वर्षे
• कमीत कमी 1000 रुपये आणि त्यानंतर 100 रुपयांच्या पटीत जमा करा.
• या saving schemes in India खात्यास जास्तीत जास्त ठेवमर्यादा नाही.
• सहा महिन्यानंतर खाते बंद करता येते. खात्यातील ठेवी सहा महिन्यांनंतर मुदतपूर्व परंतु एक वर्षाच्या आधी काढल्यास पीओएसए दराने साधे व्याज देय असेल.
• 5 वर्षांच्या मुदत ठेवीतील ठेवी प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम 80-सी अंतर्गत वजावटीस पात्र ठरतात.
• व्याज : (१ ऑक्टोबर ते ३१ डिसेंबर २०२३)- ६.९० (१ वर्ष) ७ (२ वर्षे) ७ (३ वर्षे) आणि ७.५% (५ वर्षे).

3. ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (Senior Citizens Savings Scheme)

• कमीत कमी १००० रुपये त्यातील पटीत जमा आणि जास्तीत जास्त ३० लाख रुपये ठेव.
• खाते उघडण्याच्या तारखेस ६० वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाची व्यक्ती किंवा ५५ वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाची परंतु ६० वर्षांपेक्षा कमी वयाची आणि सेवानिवृत्ती, व्हीआरएस किंवा विशेष व्हीआरएस अंतर्गत निवृत्त झालेली व्यक्ती खाते उघडू शकते.
• संरक्षण सेवेतील निवृत्त कर्मचारी (नागरी संरक्षण कर्मचारी वगळून) वयाची पन्नास वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर इतर निर्दिष्ट अटींच्या पूर्ततेच्या अधीन राहून खाते उघडू शकतात.
• ठेवीदार वैयक्तिकरित्या किंवा जोडीदारासह संयुक्तपणे खाते उघडू शकतो.
• व्याज ठेवीच्या तारखेपासून 31 मार्च/ 30 जून/ 30 सप्टेंबर/ 31 डिसेंबर रोजी एप्रिल/जुलै/ऑक्टोबर/जानेवारी या पहिल्या कार्यदिवशी देय असेल आणि त्यानंतर एप्रिल/जुलै/ऑक्टोबर/जानेवारी च्या पहिल्या कार्यदिवशी व्याज देय राहील.
• खाते उघडल्याच्या तारखेपासून 5 वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर खाते बंद केले जाऊ शकते.
• ठेवीदार पुढील 3 वर्षांसाठी खाते वाढवू शकतो.
• काही अटींच्या अधीन राहून मुदतपूर्व बंद करण्यास परवानगी आहे.
• एससीएसएसमधील ठेवी प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम ८०-सी अंतर्गत वजावटीस पात्र ठरतात.
• व्याजदर : (१ ऑक्टोबर ते ३१ डिसेंबर २०२३)- ८.२०%

४. राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र (National Saving certificate)

• किमान ठेव रु. १०००/- आणि त्यानंतर १०० रुपयांच्या पटीत.
• खाते 5 वर्षात परिपक्व होते
• जास्तीत जास्त ठेवमर्यादा नाही.
• एकल धारक प्रकारचे खाते प्रौढ व्यक्ती स्वतःसाठी किंवा अल्पवयीन मुलाच्या वतीने उघडू शकते.
• अल्पवयीन मुलाचे वय १० वर्षे पूर्ण झाल्यावर सिंगल होल्डर प्रकारचे खाते ही उघडता येते.
• संयुक्त ‘अ’ प्रकारची खाती दोन्ही धारकांना संयुक्तपणे किंवा वाचलेल्या व्यक्तीला देय असलेल्या तीन प्रौढांद्वारे उघडली जाऊ शकतात.
• संयुक्त ‘बी’ प्रकारची खाती तीन प्रौढांकडून उघडली जाऊ शकतात.
• बँकांकडे तारण ठेवून कर्ज सुविधा उपलब्ध .
• व्याज: (१ ऑक्टोबर ते ३१ डिसेंबर २०२३)- ७.७%.

5. पब्लिक प्रॉव्हिडंट फंड स्कीम (Public Provident Fund Scheme)

• एका आर्थिक वर्षात किमान ठेव 500 रुपये आणि जास्तीत जास्त ठेव 1,50,000 रुपये.
• तिसऱ्या आर्थिक वर्षापासून ते सहाव्या आर्थिक वर्षापर्यंत कर्ज सुविधा उपलब्ध आहे.
• सातव्या आर्थिक वर्षापासून दरवर्षी पैसे काढण्यास परवानगी आहे.
• ज्या वर्षात खाते उघडले गेले त्या वर्षाच्या अखेरीपासून पंधरा पूर्ण आर्थिक वर्षे पूर्ण झाल्यावर खाते परिपक्व होते.
• मॅच्युरिटीनंतर पुढील ठेवींसह 5 वर्षांच्या ब्लॉकसाठी कोणत्याही क्रमांकासाठी खाते वाढवता येते.
• प्रचलित व्याजदरासह मुदतपूर्तीनंतर पुढील ठेवी न ठेवता खाते अनिश्चित काळासाठी ठेवता येते.
• पीपीएफ खात्यातील रक्कम न्यायालयाच्या कोणत्याही आदेशानुसार किंवा आदेशानुसार जप्त केली जात नाही.
• प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम ८०-सी अन्वये ठेवी वजावटीस पात्र ठरतात.
• खात्यात मिळणारे व्याज आयकर कायद्याच्या कलम -१० अन्वये प्राप्तिकरमुक्त आहे.
• व्याजदर : ७.१ %

6. सुकन्या समृद्धी खाते (Sukanya Samriddhi Account)

• एका आर्थिक वर्षात किमान ठेव २५० रुपये आणि जास्तीत जास्त ठेव १.५ लाख रुपये.
• मुलीचे वय १० वर्षे होईपर्यंत तिच्या नावाने खाते उघडता येते.
• मुलीच्या नावे एकच खाते उघडता येते.
• पोस्ट ऑफिस आणि अधिकृत बँकांमध्ये खाते उघडता येते.
• शिक्षणाचा खर्च भागविण्यासाठी खातेदाराच्या उच्च शिक्षणाच्या उद्देशाने पैसे काढण्यास परवानगी दिली जाईल.
• मुलीचे वय १८ वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर तिचे लग्न झाल्यास हे खाते अकाली बंद केले जाऊ शकते.
• Sukanya Samriddhi Account हे खाते भारतात कोठेही एका पोस्ट ऑफिस/ बँकेतून दुसर्या पोस्ट ऑफिसमध्ये हस्तांतरित केले जाऊ शकते.
• SSY खाते उघडल्याच्या तारखेपासून 21 वर्षांचा कालावधी पूर्ण झाल्यानंतर खाते परिपक्व होईल.
• प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम ८०-सी अन्वये ठेवी वजावटीस पात्र ठरतात.
• खात्यात मिळणारे व्याज आयकर कायद्याच्या कलम -१० अन्वये प्राप्तिकरमुक्त आहे.
• व्याजदर : ८ %

7. महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र (Mahila Samman Saving Certificate)

• महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजना ही भारत सरकारची एकरकमी नवीन अल्पबचत योजना आहे ज्याची घोषणा अर्थसंकल्प 2023 मध्ये करण्यात आली आहे.
• यामध्ये महिला किंवा मुलींच्या नावे २ वर्षांच्या कालावधीसाठी ७.५ % निश्चित व्याजदराने २ लाख रुपयांपर्यंत ठेवीची सुविधा देण्यात आली आहे.

8. किसान विकास पत्र (Kisan Vikas Patra)

• कमीत कमी १००० रुपये आणि त्यानंतर १०० रुपयांच्या पटीत
• जास्तीत जास्त ठेवमर्यादा नाही.
• एकल धारक प्रकारचे खाते प्रौढ व्यक्ती स्वतःसाठी किंवा अल्पवयीन मुलाच्या वतीने उघडू शकते.
• अल्पवयीन मुलाचे वय १० वर्षे पूर्ण झाल्यावर सिंगल होल्डर प्रकारचे खाते ही उघडता येते.
• संयुक्त ‘अ’ प्रकारची खाती दोन्ही धारकांना संयुक्तपणे किंवा वाचलेल्या व्यक्तीला देय असलेल्या तीन प्रौढांद्वारे उघडली जाऊ शकतात.
• संयुक्त ‘बी’ प्रकारची खाती तीन प्रौढांकडून उघडली जाऊ शकतात.
• पोस्ट ऑफिस आणि अधिकृत बँकांमध्ये खाते उघडता येते.
• Kisan Vikas Patra एका व्यक्तीकडून दुसर् या व्यक्तीकडे आणि एका पोस्ट ऑफिसमधून दुसर्या पोस्ट ऑफिसमध्ये हस्तांतरित केले जाऊ शकते.
• Kisan Vikas Patra गुंतवणुकीच्या तारखेपासून अडीच वर्षांनंतर खालील दराने कॅश केले जाऊ शकते.
• मॅच्युरिटीवर पैसा दुप्पट होतो.
• व्याजदर : ७.५ % (११५ महिन्यांची मुदतपूर्ती)

9. रिकरिंग डिपॉझिट अकाउंट स्कीम (Recurring Deposit Account Scheme)

• या योजनेत जास्तीत जास्त मर्यादा निश्चित न करता दरमहा किमान १०० रुपये जमा करता येतात.
• ठेवीदाराच्या पर्यायावर ६ महिने किंवा १२ महिन्यांसाठी आगाऊ ठेवी करता येतात आणि सूट मिळू शकते.
• योजनेचे खाते पाच वर्षांत परिपक्व होते. खाते उघडल्यानंतर एक वर्षानंतर विद्यमान शिल्लक रकमेच्या 50% रक्कम काढण्यास परवानगी आहे.
• पोस्ट ऑफिस सेव्हिंग अकाउंट (पीओएसए) च्या दराने साध्या व्याजासह 3 वर्षांनंतर खाते अकाली बंद केले जाऊ शकते.
• सध्या 5 वर्षांच्या आरडीवर 6.7% व्याज दर आहे

10. पोस्ट ऑफिस सेव्हिंग अकाउंट (post office small savings schemes interest rates)

• Post office small savings schemes या योजनेत किमान ५०० रुपये डिपॉझिट आवश्यक असून जास्तीत जास्त डिपॉझिट लिमिट नाही.
• एखादी व्यक्ती प्रौढ व्यक्तीसोबत वैयक्तिकरित्या किंवा संयुक्तपणे स्वतःच्या नावाने खाते उघडू शकते. अल्पवयीन मुलाच्या वतीने खाते उघडता येते.
• तसेच वयाची १० वर्षे पूर्ण झालेली अल्पवयीन व्यक्ती स्वतंत्रपणे खाते उघडू शकते.
• १०,००० रुपयांपर्यंतच्या खात्यावरील व्याजावर प्राप्तिकर कायद्यानुसार एका आर्थिक वर्षात उत्पन्नातून वजावट मिळते.
• Post office small savings schemes interest rates या योजनेवर ४ % व्याज दिले जात आहे.

FAQs Small savings schemes interest rates